او برای این اختراعات دارای گواهینامه‌های معتبری همچون CE اتحادیه اروپا، ISO 9001، ISO/TS 29001، HSE، OHSAS 18001، تاییدیه دانشگاه صنعتی شریف، آزمایشات مثبت انجامی پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله، تاییدیه سازمان نظام مهندسی ساختمان، تاییدیه شرکت ملی گاز ایران است. نکته قابل توجه در این گفت‌وگو گله این مخترع از برخی مراکز تحقیقاتی است که به تعبیر وی «نه تنها دستمان را نگرفتند بلکه پایمان را نیز گرفتند». آنچه در پی می‌آید مصاحبه اختصاصی همشهری با این مخترع است.
- دلیل علاقه‌مندی شما به تحقیق راجع به زلزله که نهایتا منجر به ثبت اختراعاتی در زمینه کاهش تلفات زلزله شده است، چیست؟
21سال پیش و در سال 1369 بنا بر مسئولیت کاری خود به منطقه زلزله‌زده رودبار رفتم و علاوه بر امداد و نجات زلزله‌زدگان ایده تحقیق در من شکل گرفت که چگونه می‌توان آسیب‌پذیری و تلفات کمتری هنگام وقوع زلزله داشت. از آن هنگام تاکنون من مشغول تحقیق و بررسی در زمینه کاهش تلفات انسانی زلزله در سطح جهانی بودم که نتیجه این تحقیقات اختراعاتی است که پیش‌روی شماست.
- لطفا اختراعات ثبت شده خود را به‌طور مختصر معرفی کنید.
تاکنون 6 اختراع را به ثبت جهانی رسانده‌ام و یک اختراع نیز در مرحله نهایی است. اولین اختراع اتاق امن ضد‌زلزله با تمام متعلقات آن است. دومین اختراع دستگاه هشداردهنده حساس به موج p زلزله است. سومین اختراع سیستم قطع اتوماتیک گاز حساس به امواج زلزله است. چهارمین اختراع سیستم جایگاه‌های سوخت و گازCNG با دریافت امواج P زلزله است. سیستم ایمنی آسانسور (توقف سریع در طبقات) با دریافت امواج زلزله پنجمین اختراع ثبت شده جهانی ماست و ششمین اختراع سیستم هشدار عدم‌ورود به تونل و پل با دریافت امواج P زلزله است. هفتمین اختراع که در حال ثبت نهایی است جان پناه زلزله است که مطمئن هستم با ثبت نهایی آن موجب افتخار ایرانی‌ها در سطح جهان خواهد بود.
- جنابعالی بر بحث آموزش و فرهنگ‌سازی و نحوه مقابله با زلزله جهت کاهش تلفات تاکید فراوانی دارید علت این امر چیست؟
از نظر من بسیار مهم است که مردم بدانند هنگام وقوع زلزله چه باید بکنند. اعتقاد دارم لازم است رفتارهای انسانی را هنگام بروز زلزله آموزش داده شود، بنابراین یکی از برنامه‌های گروه تحقیقاتی ما تهیه پکیج آموزشی درخصوص راهنمای نحوه مقابله با زلزله برای کاهش تلفات انسانی است. به‌نظر بنده بحث آموزش بسیار مهم است. هنگام وقوع زلزله در کشور ما نسبت به سایر کشورها دچار تلفات انسانی شدید می‌شویم و این به جهل مردم نسبت به زلزله برمی‌گردد. در بعضی از کشورها در چند دهه گذشته با اعتقاد به تاثیر آموزش در کاهش تلفات انسانی اقدامات مهم و مؤثری انجام شده و فرهنگ‌سازی خوبی شده است. به‌عنوان مثال اگر به تصاویر تلویزیونی بعد از زلزله توجه کنید کشورهایی مانند ژاپن و آمریکا تفاوت زیادی با سایر کشورها دارند. پس از وقوع زلزله در آمریکا و ژاپن خیابان‌ها خیلی خلوت است درحالی‌که در ایران، ترکیه وچین خیابان‌ها بسیار شلوغ و پرجمعیت است. مردم در کشورهایی مانند کشور ما بعد از زلزله به سمت درب‌های خروجی ساختمان‌ها و خیابان‌ها فرار می‌کنند که این حرکت بسیار اشتباه است. تا به حال دقت کرده‌اید هنگام بروز زلزله افرادی که در طبقات مختلف یک ساختمان قرار دارند همگی رفتار مشابه دارند. مثلا فردی که در طبقه پانزدهم ساختمان است با افرادی که در طبقه سوم یا همکف هستند هنگام بروز زلزله یک رفتار مشابه- یعنی فرار به سمت درب خروجی- دارند. به ژاپنی‌ها آموزش داده‌اند به همین خاطر آسیب‌پذیریشان بسیار کمتر از ماست. در سال 2011 با زلزله 8/9 ریشتری در ژاپن فقط 121نفر کشته شدند و بقیه کشته شدگان به خاطر سونامی بود. اما در زلزله بم با قدرت6/8 ریشتر 45هزار نفر جان خود را از دست دادند. به همین دلیل گروه تحقیقاتی ما پکیجی آموزشی تهیه وکار آموزش سازمان‌های مختلف را هنگام بروز زلزله به‌طور جدی شروع کرده است.
- چه ایده‌ای درخصوص مقاوم‌سازی ساختمان‌ها دارید؟ آیا علت تلفات کم انسانی در کشوری مانند ژاپن به‌علت مقاومت سازه‌ای نیست؟
واقعیت این است که 50 درصد تلفات ناشی از مرگ ومیر هنگام وقوع زلزله مربوط به سازه است و بقیه به تلفات غیرسازه‌ای برمی‌گردد. از سال 76 بحث مقاوم‌سازی ساختمان‌ها مطرح شده است. حدود 20میلیون واحد مسکونی در سراسر کشور وجود دارد که با احتساب تهران این رقم به 22 میلیون واحد می‌رسد. 90درصد این واحدها آسیب پذیرند. هزینه بسیار بالایی برای مقاوم‌سازی نیاز است. مقاوم‌سازی عالی است اما واقعا امکان‌پذیر و راهکار کوتاه مدتی برای مقابله با زلزله نیست. به‌نظر بنده مقاوم‌سازی بیمارستان‌ها، مدارس، ایستگاه‌های آتش‌نشانی‌ها، مراکز سوخت و مراکز خاص در حال حاضر بسیار ضروری است اما مقاوم‌سازی کلی به راستی امکان پذیر نیست. 15سال یعنی از سال 76 شعار مقاوم‌سازی می‌دهیم واقعا این مسله چند درصد تحقق پیدا کرده است؟ به‌نظر بنده باید راهکارهای سریع، اصولی و فوری پیدا کنیم تا تلفات 43 هزار نفری ماحداقل به 5هزارنفر برسد و این امکان پذیر است.
- یکی از اختراعات شما ساخت دستگاه ضد‌زلزله حساس به موج (P(AQC بوده است درخصوص ویژگی‌های این دستگاه و نحوه کاربرد آن توضیح دهید.
من با این توضیح شروع می‌کنم که بیدار بودن هنگام بروز زلزله با ریشتر‌های بالا اهمیت زیادی دارد. آمارها نشان می‌دهد زلزله‌هایی که در ساعاتی از شبانه‌روز اتفاق افتاده‌اند که مردم در خواب بوده‌اند آمار تلفات انسانی بسیار بالا بوده است. نمونه‌های آن زلزله رودبار و بم است. ضمنا اگر مردم قبل از وقوع زلزله حتی برای ثانیه‌هایی که به ثانیه‌های طلایی معروفند از وقوع زلزله آگاه شوند آمارتلفات انسانی بسیار کاهش پیدا خواهد کرد. دستگاه اختراعی ما یک دستگاه هشداردهنده است که امواج P زلزله را شناسایی کرده و آلارم می‌دهد. امواج زلزله با دو موج P و S همراه است که این دو موج سرعت‌های متفاوتی دارند و موج P با سرعت بیشتری نسبت به موج S از کانون زلزله حرکت می‌کند. مادستگاهی ساخته‌ایم که نسبت به موج P زلزله حساس است و با دریافت موج P به نسبت اینکه کانون زلزله در کجا قرار دارد ثانیه‌هایی قبل از زلزله باصدای نسبتا بلندی به صدا درمی‌آید و درصورت بیداری هم ساکنان می‌توانند واکنش‌های لازم را داشته و به مکان‌های امن پناه ببرند. این دستگاه کوچک بوده و به راحتی در تمامی منازل قابل نصب است.
- آیا دستگاه‌های شما به کشورهای دیگر هم صادر می‌شود؟ کشورهای فیلیپین و ترکیه در حال حاضر مشتری ما هستند و با کشور اسپانیا نیز قرارداد بسته‌ایم آقای دکتر ویژگی دستگاه قطع گاز حساس به موجP زلزله را تشریح می‌کنید.
تحقیقات نشان می‌دهد هنگام زلزله‌های ویرانگر اگر یک نفر از آوار بمیرد یک نفر نیز بر اثر آتش‌سوزی و انفجار جان خود را از دست خواهد داد. قطع گاز هنگام وقوع زلزله بسیار اهمیت دارد. از زلزله سال 1341 بوئین زهرا تا زلزله سال 1382 بم هزاران نفر جان خود را از دست داده‌اند. با توجه به زلزله‌خیز بودن کشورمان هر لحظه باید منتظر وقوع زلزله‌های ویرانگر باشیم. خدای ناکرده اگر زلزله‌ای با ریشتر بالا اتفاق بیفتد با توجه به اینکه در حال حاضر اکثر مناطق کشور دارای لوله‌کشی گاز هستند آتش‌سوزی بعد از زلزله حتمی است. بنابراین ما سیستمی را طراحی کرده‌ایم که این دستگاه به موج P زلزله حساس بوده و قبل یا هنگام شروع زلزله گاز را قطع می‌کند. در ساختمان‌های بزرگ علاوه بر قطع گاز ورودی ساختمان گاز موجود در لوله‌های ساختمان را نیز تخلیه می‌کند و امکان آتش سوزی را تقریبا به صفر می‌رساند.
- آیا نمونه خارجی این دستگاه نیز وجوددارد؟
نمونه آمریکایی این دستگاه نیز وجود دارد اما مکانیکی است و به ضریه و لرزش حساس است به‌عنوان مثال با عبور یک تریلی ممکن گاز ساختمان قطع شود در حالی‌که سیستم ما هوشمند بوده و الکترونیکی بوده و فقط به سیگنال‌های موج P زلزله حساس است. هنوز هیچ‌گونه درصد خطایی از این سیستم گزارش نشده است. این دستگاه دارای گواهینامه‌های معتبرداخلی همچون تاییدیه سازمان نظام مهندسی ساختمان، آزمایشات مثبت انجامی پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله، دانشگاه صنعتی شریف و همچنین تاییدیه‌های معتبر خارجی است.
- درخصوص اختراع سیستم ایمن‌سازی جایگاه سوخت بنزین و گاز هنگام وقوع زلزله توضیح دهید.
جایگاه‌های سوخت هنگام وقوع زلزله یکی از مراکز بسیار پر خطر است. در حال حاضر بیش از یکهزار جایگاه سوخت در سطح شهر داریم که به تعبیری می‌توان این جایگاه‌ها را هنگام وقوع زلزله یکهزار زاغه مهمات تلقی کرد. آتش سوزی در جایگاه‌ها هنگام وقوع زلزله بسیار خطرناک است. به همین دلیل ما همه تلاش خود را به کار بستیم و سیستمی را طراحی کردیم که با دریافت امواج P زلزله گاز جایگاه سوخت را قطع می‌کند و گاز موجود را به فضای بیرون از جایگاه هدایت می‌کند. این سیستم همچنین بلافاصله جریان بنزین را از مخازن زیرزمینی به تلمبه‌ها قطع می‌کند و همچنین قادر است بنزین تلمبه‌ها را نیز به‌صورت اتوماتیک به مخازن زیرزمینی برگرداند و همچنین برق جایگاه‌ها را قطع کند و افزون بر این آلارم هشدار دهنده‌ای با قدرت 120دسی‌بل در سطح جایگاه به صدا در می‌آید که به همه هشدار زلزله را می‌دهد.
- درباره سیستم ایمنی آسانسور (توقف سریع در طبقات)نیز توضیح دهید.
این سیستم طوری طراحی شده که آسانسور در حال حرکت با دریافت امواج P زلزله و قبل از شروع لرزش(SHAKING) در نزدیک‌ترین طبقه متوقف و باز می‌شود و تقاضای خروج اضطراری از آسانسور را می‌کند.
- سیستم هشداردهنده عدم‌ورود به تونل و پل با دریافت موج p زلزله چه ویژگی‌هایی دارد؟
در زلزله کوبه ژاپن در سال 1995 پل‌های با تکنولوژی بالا منهدم شدند. ما سیستمی را طراحی کرده‌ایم که با دریافت موج P زلزله مانع ورود وسایل نقلیه به پل‌ها می‌شوند. این سیستم به یک تابلوی LED متصل است که رانندگان این هشدار را روی آن مشاهده می‌کنند و بعد از رفع خطر همه چیز به حالت عادی برمی‌گردد.
